10 najljepših tvrđava u BiH

Područje srednjovjekovne Bosne, topografski i kao politički sistem – feudalna država srednjega vijeka, od prvih spomena u 10. vijeku do pada Bosanskog kraljevstva 1463. godine imalo je različit teritorijalni opseg i raznovrsne resurse. Na tom području su iz starijih vremena i od drugih susjednih feudalnih država na koje se srednjovjekovna bosanska država širi, naslijeđena i osvojena brojna utvrđena vojna središta koja su pripadala Bosanskom kraljevstvu.

Geostrateški, privredni, politički i vojni rast srednjovjekovne Bosne rezultirao obnovom i revitalizacijom brojnih ranije utvrđenih mjesta ali i dodatnom gradnjom novih. Tvrđave imaju svoju graditeljsku slojevitost. Prilagođene svrsi i vrsti oružja tvrđave se mijenjaju kroz vrijeme. Tako je i sa njihovom pripadnošću koja je u srednjem vijeku specifična jer podrazumijeva feudalnu hijerarhiju sa seniorima i vazalima koja ponekad prevazilazi okvire političkih zajednica kakve pratimo u ranijem i kasnijem razdoblju. U razvijenom srednjem vijeku posjedi vlastele nisu kompaktni, vlastela prelazi na novčanu privredu, ekonomski ne ovisi samo od uroda sa zemlje, posjeduju rudnike, carine i vazale na različitim terenima i na većim udaljenostima. Moćnija vlastela potčinjava i istiskuje slabiju. Neke vlastelinske porodice nestaju. Otuda su tvrđave predmet češćih promjena seniora, za brojne izmjene na relaciji velmože, vlastela, vlasteličići nema adekvatnih izvora, tako da je pravljenje presjeka stanja ponekad teško i po rezultatu relativno.

Pisani izvori su malobrojni, a arheološka istraživanja nisu dovoljna da bi se mogao napraviti pouzdaniji inventar. Predstavljamo vam deset najljepših.

 

Tvrđava u Jajcu

Jajačka tvrđava podignuta je na kraškom brdu poviše vodopada rijeke Plive. Proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Tu su otkriveni slojevi eneolitskog naselja, materijal iz bronzanog doba i nalazi iz rimskog doba. Pretpostavlja se da je sagrađena u 13. vijeku. Na jugozapadu je ulaz s kraljevskim grbom. Tvrđava pokriva površinu od 11.200 m2, a dužina zidova iznosi 1300 metara.

Tvrđavu je sagradio Hrvoje Vukčić Hrvatinić koji je i osnivač Jajca. To je bilo sjedište kraljeva čiji su grbovi urezani na dvorcu. Zidovi su visoki i dvorac je sagrađen na brežuljku koji je u obliku jajeta, rijeke Pliva i Vrbas su ujedno i zaštita dvorca.

 

Tešanjska gradina

Stari grad je sagrađen u središtu Tešnja, na jednom strmom i stjenovitom brijegu, uz rijeku Tešanjku. Tehnika zidanja koja je primijenjena pri gradnji tešanjske tvrđave zajednička je za sve srednjevjekovne bosanske gradove. Koristila se kamena oplata u koju se sipala kaša od lomljenog kamena i krečnog maltera. Bilo je nekoliko kula, građenih u različitim periodima. Ispred kula prokopan je jarak, koji je pred kapijom bio premošten drvenim mostom.

Osmanlije su 1520. godine zatekle spaljen i porušen grad i takvog su ga držale sve do 17.vijeka. Tada je tvrđava renovisana i prilagođena za savremeniji način borbe, a novi, dograđeni dio, dao je gradu sasvim novu fizionomiju. Osmanlije su prvo izgradile iz temelja Krnju kulu na mjestu nekadašnje donžon kule, zatim cisternu za 70.000 l vode. Iznad cisterne bio je prostor za djelovanje manjih topova kroz pet otvora u zidu kule. Pristup je omogućen preko debelog zida i male četvrtaste kule na koju se penjalo kamenim stepeništem iz dvorišta. Izgrađena su po dva bunkera pokrivena bačvastim svodom.

Kasnije je izgrađena Dizdareva kula, zaštitni zid dug 90 metara, sagrađena je tabija, u osnovi nepravilni krug, prečnika 23 m. Kroz sredinu tabije je bio prokopan tunel, a desno i lijevo od njega kazamati. Ispod tvrđave, krajem 17. ili početkom 18. vijeka sagrađena je sahat-kula.

 

Bijela tabija

Bijela tabija je kula na cesti Dariva – Mošćanica, na istočnoj visinskoj koti sarajevske kotline. Podignuta je na mjestu srednjovjekovne tvrđave, sagrađene oko 1550. godine. Gornji dio Tabije u krupnim kamenim blokovima nastao je u austro-ugarskom periodu. Kula je bila od velikog značaja za odbranu grada prilikom napada austrijskog princa Eugena Savojskog u 17. vijeku, te austrougarske vojske 1878. godine.

Bijela tabija se nalazi unutar graditeljske cjeline Stari grad Vratnik koja je proglašena Nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

 

Travnička tvrđava

Na mjestu gdje se nalazi Stari grad Travnik i travnička tvrđava neki arheolozi i historičari smatraju da je postojalo neolitsko naselje. Stari grad je izgrađen u prvoj polovici 15. vijeka za vrijeme bosanskog kralja Ostoje ili kralja Tvrtka II Kotromanića. Nije poznato kako su ga Turci osvojili, ali se zna da su nadograđivali i proširavali tvrđavu. Za vremena Austro-Ugarske tvrđava se naziva Kastel ili Kaštel. Smatra se jednom od najbolje očuvanih tvrđava u BiH.

 

 

Ostrožac

Tvrđava u Ostrožcu smještena je na dominantnom uzvišenju iznad lijeve obale rijeke Une i istoimenog naselja, na 12 km od Bihaća prema Bosanskoj Krupi, na mjestu gdje se račva put za Cazin. Nepravilnog je kružnog oblika sa kapikulom i kružnom branič-kulom uz koji se nalazi bunar.

Prvi spomen tvrđave je iz 1286. Tvrđava je u posjedu knezova Babonića-Blagajskih (knezovi Ostroški). Prelazi pod vlast Antuna Bakšića 1552. Pada u ruke Osmanlija 1577. Ima svog dizdara. Od 17. vijeka tu je sjedište ostrožačke kapetanije koja je najjača u Bosanskoj krajini. Dizdari i kapetani bili su Beširevići (Mehmedaga 1700-1716; Omeraga 1730). Osmanlije dograđuju tvrđavu u južnom dijelu oko 1700. Sjeverni srednjovjekovni dio grada prozvao se narodnim, a južni dio grada gospodskim. Tu je 1833. bilo 28 topova. Od 1836. Ostrožac je mudirluk u sastavu Bihaćkog kajmakamluka. Zbog učešća u protivljenju reformama sultana Mahmuda II 1837. prognan je posljednji ostrožački kapetan iz loze Beširevića Murad-beg Beširević. Mehmed-beg Beširević je tvrđavu 1902. prodao bihaćkom sreskom načelniku Lotharu von Berksu (austrijski grof, loza Habsburg) koji ga je restaurirao.

 

Tvrđava Hercega Stjepana

Stari grad Blagaj, poznat i kao Bona ili Stjepan-grad je tvrđava na području naselja Blagaj (Mostar). Nalazi se na vrhu kraškog brda iznad vrela rijeke Bune. Pristup u vidu oštrih serpentina, 2 m uska i 900 m duga konjska staza, vodi do ulaza u najčvršćem istočnom zidu predvorja. Blagajska tvrđava je situirana na zaravnjenom terenu u obliku izduženog trokuta površine od oko 2 hektara. U jednom kutu su ostaci ilirske gradine, u drugom ostaci rimskog castruma, i u trećem ostaci srednjevjekovnog, odnosno tvrđave iz osmanskog perioda.

Na zapadnoj strani bila je kula do koje su vodile stepenice. Grad je imao drvenu palaču sagrađenu u XIV vijeku. U južnom zidu bio je tajni prolaz za izlazak u slučaju opasnosti. Središnji prostor zauzima objekt sa cisternom, džamija i stambeni objekt, nastali u osmanskom periodu. Sve je bilo kratko u funkciji, jer je posada radije boravila u gradu ispod tvrđave.  Stari grad Blagaj je nacionalni spomenik.

 

Srebrenik

Srebrenik je tvrđava u Bosni i Hercegovini koja se nalazi iznad istoimenog naselja, sjeverno od Tuzle, na prostoru nekadašnje župe Usora koja je tokom srednjeg vijeka bila poprište stalnih sukoba Bosne i Ugarske, a od 15. vijeka i Osmanlija. Smještena je na usamljenoj kamenoj stijeni i jedini način ulaska u nju je drveni most koji preko provalije povezuje samu stijenu sa ostatkom uzvisine, što je čini neosvojivom na juriš. Prvi put se spominje 15. februara 1333. godine u ugovoru koji su pod Srebrenikom (tzv. Srebrenička povelja) sklopili ban Stjepan II. Kotromanić (1322. – 1353.) s jedne i predstavnici Dubrovačke republike s druge strane o ustupanju Stona, Pelješca, Prevlake i još nekih posjeda Republici u zamjenu za godišnji danak od 500 perperâ. Od 1393. godine, kada su ga Mađari prvi put osvojili, pa do 1512., kada su ga Osmanlije konačno i trajno zauzele, više puta je osvajan i opsjedan.

 

Bobovac

Bobovac, stolno mjesto naših bosanskih kraljeva, najznačajniji je i najbolje utvrđeni grad srednjovjekovne Bosne podignut na strmoj, stepenastoj stijeni južnih padina planinskog masiva Dragovskih i Mijakovskih poljica iznad ušća Mijakovske rijeke u Bukovicu, jugozapadno od Vareša. Gradu se može prići iz dva smjera, i to od Kraljeve Sutjeske ili od Vareša. Sastojao se od gornjeg grada s četvrtastom kulom, čiji ostaci i danas postoje, i donjeg grada, na stepeniku nižem oko 20 metara, poligonalnog oblika oko 40 metara dužine i oko 25 metara širine, od čega se danas raspoznaje dvorište i bunar.

 

Počitelj

Počitelj je naseljeno mjesto u sastavu općine Čapljina, Federacija Bosne i Hercegovine, BiH. Nalazi se na lijevoj obali rijeke Neretve, na glavnoj cesti od Mostara do Metkovića, na sjeveru općine Čapljine. Njegovo povijesno urbano središte potječe još od 14. vijeku i zaštićen je nacionalni spomenik BiH. U srednjem vijeku je na mjestu Počitelja bilo administrativno-upravno središte župe Dubrava. Kao najzapadnija tačka župe, imalo je važan strateški značaj. Pretpostavlja se da je graditelj utvrđenog grada i osnivač prigradskog naselja bio bosanski kralj Tvrtko I. Kotromanić, 1383. godine. Srednjovjekovni grad Počitelj u povijesnim izvorima prvi puta se spominje 19. februara 1444. godine, u poveljama kralja Alfonsa V. i Fridriha III. Izgrađen je na strmoj kamenoj litici lijeve obale Neretve i proširivan je u nekoliko etapa (srednjovjekovna gradnja i gradnja u doba Osmanskog carstva) od 16. do 18. vijeku.

 

Dobojska tvrđava

Dobojska tvrđava (ili Gradina) potiče iz 13. vijeka i nalazi se u samom gradu Doboju koji se i razvio oko nje. Kada je utvrđenje sagrađeno nije poznato, predpostavlja se u 13. ili u prvoj polovini 14. vijeka. Prvi put Doboj se spominje u pismu Dubrovčana od 28. 6. 1415. godine. U Doboju je 1449. godine postignut sporazum između bosanskog kralja Stjepana Tomaša i Ugarske o zajedničkom vojnom nastupu protiv Osmanlija. Sredinom 15. vijeka ovo podrušje bilo je poprište bosanske, mađarske i turske strane da bi konačno 1476. ušlo u sastav turske države. Nakon pada i Mađarske u turske ruke ovo područje gubi strateški značaj.

Nakon Beogradskog mira 1739. godine osnovana je dobojska kapetanija. Po teritoriji i broju vojnika spadala je među male kapetanije. Grad je napušten 1851. Tokom Drugog svjetskog rata tvrđava u Doboju bila je adaptirana u savremeno ratno utvrđenje. Nijemci su južnu kulu, glavnu tabiju i plato gornje tvrđave adaptirali u savremene bunkere. Hala ispod glavne tabije prekrivena je betonskom pločom.