Umjetnička djela iz fundusa Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske koja morate vidjeti

Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske osnovan je 1971. godine odlukom Skupštine Opštine Banja Luka kao Umjetnička galerija u Banjoj Luci. Umjetnička galerija nastala je nakon akcije likovnih umjetnika sa prostora bivše Jugoslavije i drugih krajeva svijeta, koji su se solidarisali sa Banja Lukom, pogođenom katastrofalnim zemljotresom 26. i 27. oktobra 1969. godine. Zajedničkom akcijom solidarnosti, istaknuti jugoslovenski slikari, historičari umjetnosti i prijatelji Banja Luke, kao pomoć nastradalom gradu prikupili su približno 750 umjetničkih djela, što je poslužilo kao temelj za osnivanje institucije i činilo njen početni fundus.

Jedna od najvažnijih aktivnosti institucije od njenog osnivanja bila je bijenalna manifestacija Jesenji salon, koja je pokrenuta 1962. godine, održana četrnaest puta, a većim dijelom njenog trajanja glavni organizator bila je Umjetnička galerija.

Odlukom Vlade Republike Srpske, Umjetnička galerija preimenovana je 1994. godine u Galeriju likovnih umjetnosti Republike Srpske i tada je postala centralna muzejska republička institucija, zadužena za oblast likovne umjetnosti. Uočavanje nesklada između naziva Galerije likovnih umjetnosti i onoga što je ona profesionalno radila, dovelo je do preimenovanja institucije u Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske, odlukom Vlade Republike Srpske, 10. februara 2004. godine. Organizacija stručnog rada Muzeja nastavila je pratiti već od ranije utvrđenu praksu razvijanja složene muzejske institucije, u kojoj su se koncipirale osnovne karakteristike savremenog muzeološkog rada.

Jedna od najreprezentativnijih građevina Banja Luke

Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske nalazi se u jednoj od najreprezentativnijih građevina Banja Luke –  staroj austrougarskoj željezničkoj stanici sagrađenoj 1891. godine, koja je 1981. namjenski adaptirana  za potrebe muzejske institucije, čime su zadovoljeni  muzeološki standardi. Objekat je 2007. godine proglašen nacionalnim spomenikom od strane Komisije za očuvanje  nacionalnih spomenika BiH, te zahtijeva specifične mjere zaštite.

U okviru Muzeja djeluju četiri odjeljenja: Odjeljenje zbirki, Informaciono-dokumentacioni centar i biblioteka, Odjeljenje za edukativne programe i Odjeljenje za izložbene i programske djelatnosti.

Najznačajniji dosadašnji projekt institucije jeste organizacija, produkcija i prezentacija Paviljona Bosne i Hercegovine na 55. Venecijanskom bijenalu 2013. godine, za koji je izabrana izložba Vrt uživanja Mladena Miljanovića, kao i na 57. Venecijanskom bijenalu 2017. godine, za koji je izabrana izložba University of Disaster Radenka Milaka u saradnji sa Romanom Uranjekom i internacionalnim gostima.

Među najvažnije međunarodne projekte Muzeja ubrajaju se izložbe Nova religija britanskog umjetnika Damiena Hirsta 2016. godine, te izložba Taština malih razlika britanskog umjetnika Graysona Perryja 2017. godine, koje su realizovane u saradnji sa British Councilom.

 

Fundus Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske

Fundus Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske obuhvata oko 3800 muzejskih predmeta i podijeljen je na šest zbirki: Zbirka slikarstva, Zbirka grafike, crteža i radova na papiru, Zbirka skulpture, objekata i instalacija, Zbirka medijske umjetnosti, Zbirka plakata, a pripojena mu je i Zbirka Draginje i Vojislava Terzić koju je ovaj bračni par banjolučkih kolekcionara poklonio Gradu Banja Luka.

Većina djela koja čine fundus pripada drugoj polovini XX vijeka i odnosi se na umjetničke pojave i fenomene sa nekadašnjeg jugoslovenskog prostora, a značajan dio čine i djela evropskih i svjetskih umjetnika koje je institucija dobila kao poklon u Akciji solidarnosti likovnih umjetnika Jugoslavije i svijeta nakon zemljotresa u Banjoj Luci 1969. godine. Tokom posljednje tri decenije politika popunjavanja zbirki Muzeja usmjerena je ka savremenim umjetničkim praksama nastalim nakon 2000. godine.

 

Dvanaest djela iz fundusa Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske

 

Grupa ZERO

Heinz Mack (1931– )

Rotori, 1971, pet luminokinetičkih objekata (metal, staklo i elektromotori)

Otto Piene (1928–2014)

Balet svjetlosti za Banja Luku, oko 1970, luminokinetički objekat (metal, elektromotor, sijalice)

Günther Uecker (1930– )

Svjetlosna ploča, 1972, luminokinetički objekt (bojeno drvo i ekseri, elektromotor, remen, 2 sijalice)

Grupu ZERO osnovali su Heinz Mack i Otto Piene 1957. godine u Düsseldorfu, a pridružio im se Günther Uecker 1961. Oni su bili ključne figure ovog avangardnog umjetničkog pokreta i smatraju se začetnicima kinetičke, optičke i svjetlosne umjetnosti, koja u svom fokusu ima svjetlost, prostor i pokret. Luminokinetički objekti ove trojice autora najvrednija su djela u fundusu Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske, a dobijeni su 1973. godine kao poklon Vlade SR Njemačke u Akciji solidarnosti likovnih umjetnika Jugoslavije i svijeta.

 

Sava Šumanović (1896–1942); Mrtva priroda sa flašama, 1926, ulje na platnu

Djelo Mrtva priroda sa flašama čuvenog slikara Save Šumanovića dio je Zbirke Draginje i Vojislava Terzić, koju je ovaj bračni par kolekcionara poklonio Gradu Banjoj Luci. Šumanović ga je naslikao 1926. godine u vrijeme kada je boravio u Parizu kao jedan od najznačajnijih učesnika pariske likovne scene između dva svjetska rata i pripadnik umjetnosti pariske škole. Parisko iskustvo duboko je obilježilo ne samo njegovo stvaralaštvo, već je u značajnoj mjeri doprinijelo uključivanju srpske i jugoslovenske moderne umjertnosti u savremene evropske tokove.

 

Pierre Alechinsky (1927– ); Pariz; Roterdam; Alborg, 1974, tri litografije u boji na papiru

Belgijski slikar i grafičar Pierre Alechinsky poklonio je svoje tri litografije Muzeju savremene umjetnosti Republike Srpske nakon izlaganja na VII Jesenjem i I internacionalnom salonu u Banjoj Luci 1975. godine. Primjerci ovih grafika, dobijeni sa istih matrica, nalaze se i u Muzeju moderne umjetnosti u New Yorku. Alechinsky je bio član evropskog avangardnog umjetničkog pokreta Kobra, koji je za vrijeme svog aktivnog djelovanja od 1948. do 1951. izazvao revoluciju u poslijeratnoj modernoj umjetnosti i do danas ostao inspiracija mnogim umjetnicima.

 

Mileva Mica Todorović (1900–1981); Mrtva priroda, oko 1968, uljani pastel na papiru

Mileva Todorović, poznata pod nadimkom Mica, najznačajnija je slikarka XX vijeka u Bosni i Hercegovini. Bila je članica Srpske akademije nauka i umetnosti i prva umjetnica koja je postala članica Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. Bila je jedan od osnivača Udruženja likovnih umjetnika Bosne i Hercegovine i Škole primijenjenih umjetnosti u Sarajevu. Ova mrtva priroda pripada periodu njenog stvaralaštva kada je, vrativši se sa putovanja u Pariz ranih ’60-ih godina, počela koristiti uljane pastele, što će joj ostati omiljena tehnika sve do smrti.

 

Mladen Miljanović (1981– ); Vrt kamena, 2013, instalacija (metalna konstrukcija i gravirani crteži na granitu)

Instalacija Vrt kamena dio je veće reprezentativne cjeline pod nazivom Vrt uživanja, kojom je Mladen Miljanović predstavio paviljon Bosne i Hercegovine na 55. Bijenalu u Veneciji 2013. godine, a na inicijativu i u organizaciji Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske. Primjenjujući često vještine i znanja koja su vezana za njegov životni put prije nego što je postao vizuelni umjetnik i jedan od najvažnijih aktera savremene umjetničke scene u Bosni i Hercegovini, Miljanović je u ovom radu upotrijebio tehniku graviranja likovnih predstava na mermernim pločama za nadgrobne spomenike.

 

Ismar Mujezinović (1942 – ); Romantičari, 1976, ulje na platnu

Još u ranoj fazi svog stvaralaštva bosansko-hercegovački umjetnik Ismar Mujezinović postao je zaokupljen problemom pokreta ljudskih figura, koji će kasnije produbljivati i razrađivati baveći se uspostavljanjem njihovih dinamičnih odnosa i sukoba. Slika Romantičari pripada ciklusu djela velikih dimenzija koje je naslikao u drugoj polovini ’70-ih godina i koja nose srodne nazive: Romantična ulica, Emancipacija romantike, Romantična audicija, U iščekivanju romantike i sl. Međutim, naslov djela zapravo je ironični komentar onoga što vidimo na slici i umjetnikovo kritičko viđenje svijeta koji ga okružuje.

 

Mladen Stilinović (1947–2016); Eksploatacija mrtvih, 1984–1988, instalacija

Mladen Stilinović jedan je od najvažnijih i najutjecajnijih konceptualnih umjetnika sa prostora bivše Jugoslavije, prepoznatljiv po izrazito individualnom  i provokativnom umjetničkom izrazu. Bio je jedan od pionira pokreta nazvanog Nove umjetničke prakse sedamdesetih i jedan od najvažnijih predstavnika postmodernističkih umjetničkih strategija osamdesetih godina XX vijeka. Ciklus Eksploatacija mrtvih, kojem pripada i instalacija iz kolekcije MSURS, nastajao je u periodu od 1984. do 1990. godine i smatra se središnjom tačkom cjelokupnog Stilinovićevog opusa.

 

Friedensreich Hundertwasser (1928–2000); U pohodu na kružni tok (Iz mape ‘Kišni dan’), 1971, serigrafija u 17 boja na papiru, sa metalnim otiskom u 7 boja i apliciranom staklenom prašinom

Austrijski vizuelni umjetnik, arhitekta i ekološki aktivista Friedensreich Hundertwasser poklonio je ovu grafiku Muzeju savremene umjetnosti Republike Srpske nakon samostalne izložbe u Banjoj Luci 1975. godine. Hundertwasser je tokom druge polovine XX vijeka bio pionir u razvoju novih grafičkih tehnika i razvio je prepoznatljiv stil zasnovan na spontanom pristupu stvaranju, vizuelnom šarenilu i obilju kolorita. Kao arhitekta protivio se pravolinijskom principu, a njegovo najpoznatije djelo je građevina Hundertwasserhaus u Beču, a u Darmstadtu u Njemačkoj možete vidjeti Waldspirale zgradu, njegovo posljednje djelo.

 

IRWIN (1983–); Vade retro, 1988, објекaт

Slovenačku grupu IRWIN osnovali su 1983. godine Dušan Mandič, Miran Mohar, Andrej Savski, Borut Vogelnik i Roman Uranjek. Kao izuzetno kompleksan umjetnički fenomen IRWIN je ostvario značajan uticaj na međunarodnoj umjetničkoj sceni, a njihova djela i danas intrigiraju javnost. Jedan od najvažnijih njihovih projekata je serija Was ist Kunst, započeta 1984. godine koju čini više stotina djela. Pripada joj i objekt Vade retro, koji u nazivu nosi citat iz jevanđelja, tj. riječi kojima se Isus obratio Đavolu dok ga je iskušavao naredivši mu da ode.

 

Petar Lubarda (1907–1974); Stara maslina, 1963, ulje na lesonitu

Stvaralaštvo velikog slikara Petra Lubarde obilježilo je i odredilo tokove  jugoslovenskog i srpskog slikarstva druge polovine XX vijeka donoseći novu kreativnu slobodu. Lubarda je ostvario za tadašnje prilike novo poimanje slikarskog prostora i doprinio stvaranju nacionalne varijante asocijativne apstrakcije. Crnogorski krš i brda bili su trajno urezani u njegovu stvaralačku memoriju. Uvijek se vraćao linijama, oblicima i koloritu crnogorskog krajolika odakle je crpio svoje osnovne slikarske pobude.

 

Radenko Milak (1980 – ) i Roman Uranjek (1961–2022);  7. februar 1477. godine, rođen je Tomas Mor (iz serije ‘Dates’), 2017, akvarel i kolaž na papiru

Ovo djelo pripada seriji Dates ili Datumi koju su banjolučki umjetnik Radenko Milak i slovenački umjetnik Roman Uranjek započeli 2015. godine međusobno prepoznavši srodnost svojih umjetničkih strategija koje su se odvijale kao kontinuirane dnevničke zabilješke vremena, pa su odlučili da stvaraju zajedno u formi diptiha. Izlagano je na 57. Bijenalu u Veneciji 2017. godine, na kojem je Paviljon Bosne i Hercegovine bio je predstavljen izložbom Univerzitet katastrofe Radenka Milaka uz učešće nekoliko internacionalnih gostiju, a na inicijativu i u organizaciji Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske.

 

Tomislav Dugonjić (1932–1991); Exodus II, 1973, akrilik i polimer na platnu

Slikar i grafičar Tomislav Dugonjić bio je jedan od osnivača umjetničke grupe Prostor – Oblik 1975. godine, koja je uvela apstrakciju kao novi umjetnički izraz na bosansko-hercegovačku likovnu scenu. Smatra se začetnikom optičke apstrakcije u umjetnosti ovog prostora. Vrhunac istraživanja na tom polju dostigao je slikom Exodus II 1973. godine, nagovijestivši optičku iluziju kretanja kružnim i spiralnim formama, kao i kontrastima svijetlo-tamno, oblo-oštro, statično-dinamično, amorfno-linearno.