Meteorske kiše ili meteorski rojevi nisu samo jedan od najglamuroznijih astronomskih fenomena, već i jedan od najljepših prirodnih fenomena uopće. Suprotno uobičajenoj zabludi, meteorske kiše nisu skupine zvijezda padalica, s obzirom na to da su zvijezde relativno statični nebeski objekti koji ne izvode akrobacije na nebeskom svodu. Pojam zvijezda padalica u narodu je udomaćen još od drevnih vremena, slijedom praznovjerja, folklora i manjka znanja o pravoj prirodi astronomskih pojava i fenomena.
Za fenomen meteorskih kiša u praksi su zaslužna mala tijela Sunčevog Sistema koja nazivamo meteoridima. Meteoridi su čestice prašine i ostaci kometa ili asteroida koji orbitiraju oko Sunca, a čija veličina varira od veličine zrnca prašine do jednog metra. Prilikom ulaska i sagorijevanja u Zemljinoj atmosferi, meteoridi na noćnom nebu ostavljaju svjetlosne tragove koje nazivamo METEORIMA.
Meteori mogu biti različitih boja – koja zavisi od hemijskog sastava meteorida koji sagorijeva, odnosno interakcije atoma dotičnog meteorida sa molekulama Zemljine atmosfere. Atomi meteorida emituju svjetlost uslijed zagrijavanja prilikom prolaska kroz atmosferu, te tokom izgaranja emituju različite valne dužine svjetlosti. Pa tako na noćnom nebu meteoridi ostavljaju svjetlosne tragove u plavoj i(li) zelenoj boji ukoliko sadrže magnezij. Meteoridi koji sadrže željezo i natrij ostavljaju svjetlosne tragove u žutoj (Fe) i narandžastoj (Na) boji, dok meteoridi koji sadrže nitrogen i kisik ili kalcij sagorijevaju u crvenim (N i O) i ljubičastim (Ca) tonovima. Većina meteorida sagorijeva na visini od 80 km do 120 km, a kroz Zemljinu atmosferu mogu se kretati brzinama od 11 do 72 km/s. Vatrene kugle ili bolidi su meteori koji imaju intenzivniji sjaj i ostaju duže vidljivi na nebu, te najčešće ne sagore u potpunosti, već stignu do Zemljinog tla. Inače se meteoridi koji “prežive” prolazak kroz Zemljinu atmosferu i u jednom ili više komada stignu do tla nazivaju meteoritima.
Metorske kiše najčešće nastaju kada Zemlja orbitirajući oko Sunca naiđe na skupinu meteorida koje je izvjesna kometa (također kružeći oko Sunca) ostavila iza sebe. Svi se meteoridi u meteorskim rojevima kreću uporedno jedan s drugim, pa se posmatračima/cama sa Zemlje čini da svi meteori dolaze iz jedne tačke na nebu, koju nazivamo radijant.
Perzeidi su jedna od najraskošnijih meteorskih kiša, koja se pojavljuje svakog ljeta, a maksimum ili vrhunac dosežu između 11. i 13. augusta. Svakog augusta, na datum maksimuma Perzeida, ukoliko su nam vremenske prilike naklonjene, na noćnom nebu možemo vidjeti i do 100 meteora u jednom satu. Ova meteorska kiša potiče od materijala koji je na svojoj putanji oko Sunca izbacila periodična kometa – Swift – Tuttle. Kao i ostale meteorske kiše (Orionidi, Leonidi, Geminidi, Liridi itd) i Perzeidi su nazvani po sazviježđu u kojem se nalazi njihov radijant. S obzirom da se radijant Perzeida nalazi u sazviježđu Perzej, ovaj meteorski roj je nazvan po jednom od najvećih heroja grčke mitologije.
Ovog augusta, Perzeidi će svoj maksimum dosegnuti uoči zore 12. augusta. Međutim, meteore ovog roja možemo posmatrati već sedam dana prije i sedam dana nakon maksimuma. Ovog ljeta, Perzeide je najbolje posmatrati uoči zore navedenog datuma maksimuma, mada će ove godine Mjesec u fazi posljednje četvrti svojim sjajem ometati opažanje meteora manje intenzivnog sjaja. Za posmatranje Perzeida nije potrebna posebna oprema poput teleskopa ili dvogleda, jer je ova čarobna meteorska kiša vidljiva i golim okom. Sve što vam je potrebno za uživanje u Perzeidima su:
– sigurno, ugodno i (od svjetlosnog zagađenja) dovoljno udaljeno mjesto
– dekica, prostirka ili ležaljka
– adekvatna odjeća/obuća, piće/grickalice, dobra muzika i još bolje društvo
AD Orion / Naida Dilić
fotografija / Fernando Rodrigues on Unsplash